PÄRATIYA KA SA DI: SO BNAR, SO MIYASOWASOWA AGO SO KIYAPAKAOKITOKIT O MIYAKALALA A PIYAN'KÄW SA TUTULAN

Isako malo pkada so International Reserves scandal, na pinirmaan e Marcos so PD 1937 a in'nda iyan so sapolo a ragon a limit ko ammortization o lapis a CB. Isako dapn kapangmbaali a giyangkai a taritib na kapakay a ma-write-off a CB so 1/10 ko lapis iyan oman ragon. Imanto na pka-write-off so langon o lapis a CB sa adn a matatangkd a kalaba a CB. Maana niyan na taman sa taman. Inako pinirmaan e Marcos a giyangkoto a taritib na miyamanik sa P100 billion so lapis a CB a maana niyan na mayto dn a makapat matakp so pirak a miyada ko international reserves. Imanto na so 1/10 o lapis na di dn ka-write-off oman ragon. Sa katitu niyan na so manga lapis na sii maapd ko assets o CB. So Section 43(d) o PD 1937 na maaaloy ron so "So Monetary Board na sadn sa kadadaya iranon na kapakay a di iranon ipagmpd ko diran di kambilanga ko laba ago lapis oman ragon so langon o di na so pd o extraordinary expenses ko kapapantagan a ragon." Giyaya bo a CB e matao ko manga antonaa e ipagmpd ko extraordianry ka samanaya na kapakay a di iran on pikitukawan ago di iran on ipikiilay ko manga taw. Ba giyaya mangaday so manga gasto e Marcos ago si Imelda a inusar iran ko Batasan election inako May 14, 1984? O antaa ka giyaya so pd ko manga tamok a itatapok iran sa pd a ingd? Mataan na aya dapat a ki-isa na: manga antonaa so gasto a da mapd ko statements of profit and losses o CB ipoon ko 1984 taman sa 1985 a misabap sa giyangkoto a section o miyaaloy a PD 1937.

"Alongan a dikambotowa: 11 a taw a makapopoon sa Langoni, Negros Occidental a diyakp sa da a panga-atay a oras ko kiyambutuwa a talundug a piyakaparada ko ingd ago a piyamatung so manga lima iran a inuwet siran sa PC headquarter na aya miyataro o manga miyamaka-ilay ron na tanto siran a piran'g ago sinipa na so siyaw timan kiran na inuwit ko marani a basak a ron siranon piyamanimbak na so duwa a malalamba kiran na didn katawan so katataguwan kiran." So America Committee on Human Rights na sumiyong sa Pilimpinas na miyataro iran a "1/3-1/2 ko langowan a manga pindadakp a taw o manga sundaro na tantu a miyapran'g sa kapmamana-e ron a United Nations Declaration on Torture." Adn a matitiyagar a dukomento o TFDP (Task Force Detainees of the Philippines) a miyamanik sa 5,531 so kaso a torture, 2,537 so kaso execution, 783 a kaso so disappearances, ago 92,607 so arrest isako Martial law. Misapa so miya-una a ambassador a Amirika a si Stephen Bosworth inako kinimbitiyara-e niyan ki Marcos a miyataro e Marcos a "Katawan akn a adn a torture ago so langowan a dimanggolawla ogaid na giyaya na pd dn ko interrogation process a giyangkai a manga taw na pd ko manga kumunista".

Si Jose "Jobo" Fernandez a prisidinti a Far East Bank na piyakasong e Marcos sa Malacanang ago inibgay ron e Marcos so andang a galbk e Laya a gubernador sa CB.

Miyamrak a IMF sii ko kiyasobra-e niyan ko reserves sa $264 million isako 1981, $823 million isako 1982 ago $1.2 billion isako 1983. Miyakayto so gross reserves tano - aya kapapantagan a gross reserves na badn $1.4 billion poon ko June taman sa December 1983. Maana niyan na miyalngan so lamba a dapat a kawsar a reserves. Margn dn o bayadan o CB so bara niyan sa pd a ingd. Pitaro e Bobby Ongpin a kala iyan dn so $2 ka biliyon a miyakaliyo sa Pilimpinas isako 1984 ago $1 billion isako miya-ipos a ragon. Antonaa mangaday e siyowa o IMF resident representative a isako bo ko 1987 na sii dn dimagopisina sa CB? So CB e minggasto ko babalingan niyan a mansiyon ago bigan niran sa mapiya a trak a adn a mababaloy a driver iyan. Antaa ka mangaday a ba giyangkoto a IMF representative resident na oman-oman dn b'bgan o personnel department ago mbarambarang a opisina sa manga karatas na maapd skaniyan o di na mirarambit ko "kiyapamraka" ko international reserves?

Kiyalaboso o Sandiganbayan so duwa kataw a dinggalbk sa municipal treasury sa 64 ago 26 a ragon ko oman e isa kiran ko kiyapamankawa iran sa piraka gatus a piso. Aya matatago ko income tax returns o pamiliya Marcos na aya net worth iran isako gupn siran tapi ko 1965 na badn US$7,000. Piraka biliyon a daral a mininggusod iran isako miyawa siran sa Pilimpinas? Inoba mambo ka bituwan siran o Guinness Book of Records sa mala a tkaw sa duniya.

Minilagay sa news sa intero a duniya a lagid o San Jose Mercury News, Far Eastern Economic Review, New York Times, Wall Street Journal, The Nation so da iran kasangka-a ko kiyapakaawa iki Marcos sa Pilimpinas ago so kiyatokawi ko manga "initapok a tamok" ago so kiyamarai sa Pilimpinas.

Inako miyakaawid a akal e Marcos ko manga "initapok a tamok" iran a kadidiyamanan na adn a pimbitiyaraan a pasad a Pilimpinas ago Israel a mipantag ko bulawan. Dinggigiluba sa okit-okit si Oliver North sa ka-katabangi niyan ko manga Contras sa Nicaragua. Dipasa so manga taga Israel sa 40 metric tons a bulawan sa maga-arga sa $465 million (o mapasa iran oto na banda adn pn a 20 metric tons a bulawan a matitibaba iran). O mapasa oto na pakalaba ron so manga Contras sa $5 million. Katawan e Fabian Ver so manga taga Israel na inipagariya iyan siran inako sii rkiyan miyapakaokit so kiyapamaltik iyan mirma ko manga end-user certificate ko kaprorana ko manga timbak a ipaguwit sa Iran. Kiyatukawan bo o manga miyamasa a si Ver e mipasa na inimbitiyara iran skaniyan a diriso.

Miyatangkd sa Interpol Cable a adn a tlo a inipakawit a karga -so isa ron na map'pno a bulawan, so dowa ron na map'pno a plata-a makapopoon sa CB. Miyatangkd a ipndiposito o pamilya Marcos so manga bulawan iran ago so manga plata iran sii ko manga personal account iran ko manga bangko sa Switzerland. Adn a miyatoon a dukomento a bill of lading a adn a riyoran a 244 a bareta a manga plata a aya kapapantagan a timbang iyan na 8,202 kg na aya miyakadawat sa giyangkoto a manga plata na giya a First United Transport inako October 11, 1985 ago talundog a initpad sa pantalan a sisiyapn o Presidential security Command (a si Ver).

Miyatoon so bangkay e Dr. Potenciano Baccay ko likod o trak iyan na miyaylay ko bangkay niyan so 20 a manga pale ko kiyanggugunungawn. Minilagay sa Pittsburg Press na so kiyapatay niyan na sii inisabap ko pagma a si Marcos na pinikisayambiyan iyan so duwa a kidney niyan. Miyakalpas so 2 a gawii ko kiyapatay o doktor na miyatangkd a mabagr a kapakanggiginawa e Marcos ka tumiyalo skaniyan sa snap election ko February 7, 1986 inontabo a miyalk si Imelda sa siyaparan niyan si Marcos a: "Da pn a bagr ka…Pkararangitan so kadaklan ko manga taw…So campaign na kalo-kalo a makabinasa rka".

Makaiibarat so kiyausara ko kadidiyamanan a pondo ko kinilangkapn ko kiyasorati a CB sa Federal Reserves Bank (Fed) sa New York para kabayadan a CB a First Chicago International sa $15ka miliyon ko account e Lombard ka adn makuwa saroman so US dollar Treasury Notes. Simbag o Fed so CB inako December 20 a aya bo a malalamba a pirak ko account e Lombard na badn $6 million. So pd ko $45 million a inibgay a Amirika ko manga USAID project na aya miya-osar ko kakakowaa ko miyataro a manga Notes.

Aya miyatimo a bara e Imelda ko sold o 10 a ragon na miyamanik sa P1.99 ka biliyon (so $100 ka miliyon non na sii mambabara sa pd a ingd) a sii niyan miyapakaokit so kiyambabara niyan ko piyakatndg iyan a project iyan a Metro Manila Commission. Da bo a pinggalbk e Imelda a kiyanggonaan non so manga taw. P'pakala sa 20% oman ragon so dimamangmpd ko kaprebildi. Kiyadaan sa ginawa so manga mangapapasang a manga opisyal sa AFP kagiya a aya disla-s-laan e Marcos na so manga taw a katawan niyan.

Kiyatokawan e Sen. Edward Kennedy so manga ala a corruption sii ko manga tatandingan ko guberno a Pilimpinas na tiyalundugan a piyamangni niyan a giyangkai a US General Accounting Office e makapagimbistiga so manga economic ago military assistance program a ipmbgay a Amerika sa Pilimpinas. Aya matatangkd na so $92,500,000 o non-project ESF aid na da a tuunan non ago dipman maptaro oba a so $227,000,000 ko pondo a ESF na da makawkit sa titu ko kiyaosara on antaa ka knaba. Aya ibarat iyan na inako migay a National Electrification Administration (NEA) sa $1.45 ka miliyon a disaster relief fund ko kapagumpiyai ko miyangabibinasa a power-line misabap ko kiya-typhoon niyan na aya mimbuwat ko voucher NEA na badn $108,441.

Sa giyangkai a oras isako dapn manggolawla so kiyatimutimu o manga taw sa EDSA, na 20 a mabibilang a wire transfer a miyamanik sa $94 ka miliyon sii ko tlo a bangko sa Switzerland--Banque Hoffman, Societe de Banque Suisse ago Union de Banque; isa a kompanya sa Switzerland--Transammonia AG; lima a bangko sa Zurich ago sa Geneva; ago sa Commerzbank sa Luxembourg. Anda mangaday makapopoon so miyabto a pirak? Ba sii poon ko gold account sa abroad? Dadn smbaga a CB a giyangkai a pakaisa. Mataan na langon o manga tumatanding sa CB na in'nda iran so manga lapis a miyaona ko "restructuring of old debts". Pira mangaday a miyapamankaw a miya-write-off ko Special Accounts? ago pira a bulawan, o adn, a piyamankaw e Marcos ko International reserves a CB? Ba adn a pakasangka a si Marcos na miyamankaw sa CB? Isako mipasa a CB sa Jobo bills na giyangkoto a bills na sii inusar ko kap'pooni ko Binondo Central Bank a piyakintdg e Marcos ago si Ongpin para makatimu siran sa daral a sii kiuman ko official reserves tano. Si Ongpin na piyakapiya niyan a ginawa o manga ala a padagang sa daral a adn a katoon katadinan ko piso sa mala a kalaba ron inontabo a kamamaraan a Pilimpinas. So Jobo bills na tanto a mapiya ka miyakalala so interest rate on. Kagiya da a matitibaba a taritib ko kitargn ko money-laundering, ago knaba margn oba di makasold so hot-cash a makapopoon sa intero a duniya sii ko financial system tano. So Far-East Bank, Philamlife ago AIG na miyanabnar a tanto ko kiyapangmpd iran ko "brokering the initial placement entry" ko ditaroon a hot-money sii ko financial system tano. [So Jobo bills na sii makapopoon sa Central Bank of the Philippines knaba oba sa Binondo Central Bank a di pasaan a CB sii ko kadaklan a taw ago ko kadaklan a kompanya; ogaid na di bo dipamasaan a CB ko manga miyamasa ron sii ko matatangkd a gawii. Aya maana niyan na so Jobo bills e inusar ko money-laundering process a kalaan a miyamasa ron na giyangkai a Far-East Bank a andang andadatuwan e Jose "Jobo" Fernandez a skaniyan e gubernador a CB imanto].

Aya matatago ko record e Fe ko pirak a inusar inako miyaori a campaign e Marcos na aya miyakalala a inusaran non a misasabap ko lalag e "FL"(First Lady) na so inibgay ke Assemblyman Arturo Pacificador. Miyamakapira gawii na adn a duwa a trak a pagantap sa San Jose, Antique na map'pno a manga mama. So olowan ko campaign e Aquino a si Euelio Javier na miyatay ko kiyapanimbaka iran non inako dimbilangn so boto roo. Miyakokom a si Pacificador na kakalabuso.

Piyalaguyan e Marcos a Pilimpinas ago so $27 ka biliyon a bara niyan sa pd a ingd. So "Cash Advances" a makapopoon sa National Treasury a inusar ko kiyambotowa na miyamanik sa P3.12 ka biliyon (odi na $150 ka miliyon). Mimbaal a CB sa pipira ka miliyon a pirak ogaid na so kadaklan non na mlagilagid sa serial number. So 60 miliyon ko gupn piyangmbaalan a pirak na miyatoon ko isa ko manga trak o laki e Imelda a si Benjo sii sa pantalan a Manila; ago so P100 ka miliyon na iniruran ko MV Legazpi a rk pn e Benjo Romualdez. Pd ko manga lapis a inibagak e Marcos sa CB na so $1.2 ka biliyon a reserves a dikatoon ago so $6 ka biliyon ko Special Accounts. Aya pmbayad ko manga ala a gasto e Imelda na so PNB; pitaro a PNB na so manga bara e Imelda na sii maapd ko "unresponded transfers". Sii mambo pkuwa si Ver ko pondo sa PNB a pagusarn niyan ko intelligence operations iyan. Aya matatangkd a lapis o PNB na mayto dn so P72,100,000,000. Lagid iyan na aya a lapis a inibagak e Marcos sa DBP na P85 ka miliyon; sa Philguarantee na P6.2 ka biliyon; ago sa National Investment and Development Corporation na P2.8 ka biliyon. So manga lapis na sii makasasamporna ko cronyism--kapmbgan e Marcos sa bara ko manga crony sa da a sanda a mitatalon non, sa kadidiyamanan so manga bara iran ka di bo kausar ko dapat a pagusaran non ago sa misabap ka siran so psuwa ko corporate layering. Aya maana o corporate layering na mayto dn so duwa a kumpanya a pakatindgn a aya kirk on na isa-isa, ka so manga kompanya a pmbgay sa otang na rk iyan so isa a kompanya a pkuwa ko otang. Miyakandaya so manga crony e Marcos. Kiyaopakatan iran so Grand Coalition. Miyamangmpd siran ko kiyandatu e Marcos sa dictatorship. Ogaid na si Marcos e kirk ko manga tamok iran. Aya minus a miyatangkd a mabibilang a lapis a inibagak e Marcos na $17.1 ka biliyon. Kagiya libre si Imelda, Marcos ago so manga crony iran ko kapagda iran igira a di siran dimlayalayag na aya minus a otang a Philippine Airlines na $13.8 ka biliyon. Kinanglan dn a ma-audit a CB. Aya bo a matatago ko regular audit na "downward adjustments" ago "proposed adjustment" ago "deficiencies" ago "shortages of money" knaba oba adn a tanda a mipapayag on so "di katoon a tamok odi na piyamankaw".

Da pn makapira ka oras ko kiyapakatana e Marcos sa Honolulu na initpad so 300 a manga pagigimo a awidan iran a iniroran ko C-141 cargo jet. Aya minggagalbkan non sa miyaka lima ka oras na duwa polo ago lima a manga taga custom. Babo kinuwa a kamira so manga gamit iran ka langon map'pno a pirak ago manga bulawan so manga awid iran. Miyamanik sa 278 a bareta a bulawan ago artworks a magaarga sa $5 ka miliyon. 22 a kaon a katataguwan sa P27,700,000 a gupn pasad a pirak ago mbabagatos a pirak a maga-arga sa $1.27 ka miliyon. Sii ko oras oto na di kapakay ko tatanggisa oba makaawid sa labi P500 ko kapliyo niyan sa Pilimpinas. Adn pn a miyatoon a manga certificate of deposit a poon sa mbarambarang a bangko sa Pilimpinas a magaarga sa $1 ka miliyon, lima a timbak, 154 a videotape, 17 cassette tape, ago 2,068 a dukomento. Langon oto na kinuwa a Custom. Aya bo a miyapakay a misold o manga Marcos sa Honolulu na $300,000 a bulawan ago $150,000 bonds pd so manga personal a gamit iran kagiya giyoto bo e pitaro iran a awid iran a manga ala e arga. Adn a 24 a nggagaisa ka kilo a bareta a bulawan a tiyago ko Gucci a malita a adn a bulawan a buckle iyan ago adn a plaque a misosorat on na "rk e Ferdinand Marcos, poon ki Imelda sii ko ika 24 a ragon ko kiyakawinga rkta".

Isako inawaan e Marcos a Pilimpinas na labi P122 ka biliyon a miyatndo a miyalapis ko CB. Kalaan ko lapis na sii misasabap ko RIR account: forward covers ago swap contracts. Aya pmbtuwan sa forward covers na so foreign exchange a ipmbgay a CB sa adn a matatangkd a kapapantagan a exchange rate ko manga kompanya a dimamasaan sa abroad. Aya pman a swap contracts na so kapkuwaa o CB ko foreign exchange poon ko manga bangko a psambiyan o CB sa piso a makaaayon ko kapapantagan a conversion rate o piso, ago makakaukit sa kapasadan a imbgay bo a CB so miyataro a foreign exchange ko poonan non a bangko sii ko mat'tndo a gawii. Da a miyataro oba adn a lapis a CB a misabap ko bitiyara ko bulawan o di na sii ko foreign exchange.

Imanto a gawii na si Jim Burke a security expert sa US Embassy na tiyotok iyan so klb a kayo ko isa ko manga kuwarto sa Malacanang a inawaan e Imelda na adn a datar a miyagdam iyan a adn a matatago ko sold o klb. Giyoto bs so papagmaan a mala a kaban a kapakay a soldan a taw. Miyatoon non so 35 a manga malita a kakandaduwan ago kipaparkatn. Matatago ron pn so manga dukomento o manga tamok iran a itatapok sii ko mbarambarang a bangko sa Switzerland, so dukomento ko lupa ago walay iran sa New York, so foundation iran sa Valduz ago mbarambarang a karatas a inusar e Marcos ko kiyapaganad diyan mirma ko pagaalyasn niyan a William Saunders. Matatago ron pn so manga bulawan a aya arga iyan na $10,500,000.

Ba adn a miyapamankaw e Marcos a bulawan sa CB? Dadn taro a CB. Angkayno? Imanto a gawii na piyakalangkap a LA Times a di katoon so 6.325 metric tons a bulawan sa CB. Poon ko kiyatarowa e Marcos ko manga pabubulawan inako 1978 a p'pasaan iran bo so manga pasad iran sa CB taman sii ko oriyan a 1984 na piyakalangkap a Bureau of Mines a 124,234 pounds a bulawan a miyagaling. Ogaid na aya pitaro a CB na aya miyakuwa iran bo na badn 110,319 pounds sa giyangkoto a ragon. Maana niyan na aya di katndo a bulawan na 13,915 pounds (kokoma 6.325 metric tons).

Kiyatukawan e Charlie Avila ago si Liggoy Alcuaz, [a aya kabtuwa iran ko ginawa iran (sa kasandagan) na manga mimbro ko Office of National Revenge], a so wata e Marcos a si Imee na magupisina sa #82 Edsa Mandaluyong. Kuminuwa siran sa search warrant na taros a miyanaros siran sa Camp Crame an siran makanggigiluba sa pd iran a sundaro. Miyamangmbaal siran sa plano iran na taros a mida siran ko pat timan a trak a sii pagantap sa Mandaluyong; miyakawma siran ko look a gawii. Inalibt iran a alad a giyangkoto a opisina e Imee para di makasold so manga pd e Marcos. Siyoldan e Avila ago si Alcuaz ago so manga pagtaw iran so opisina na miyatoon niran non so manga dukomento a itatapok ko manga karton, ko mbindasn, ago ko manga cabinet. Mandaydi na p'pakan'g siran sa dimanimbak sa liyo ogaid na da iran dn targn so psuwaan iran sa sold. Aya misusurat ko manga dukomento na manga ngaran o manga kompanya ago tamok e Marcos ago so manga ngaran o manga crony niyan sa pd a ingd. Giyoto so manga karatas a inusar o opakatan e Avila, Steve Psinakis, Sonny Alvarez, Raul Daza, Boni Gillego, ago si Raul Manglapus ko kiyapangingisa iran sa pd a ingd an niran matangkd oba titu a giyangkoto a misusuraton.

Inisaan o manga custom si Demetrios Roumeliotes sa Manila International Airport sa da niyan pn kapakada ka maawid skaniyan sa walo timan a subre a map'pno a bulawan a aya kapapantagan non na $4.7 ka miliyon. Miyataro iyan bo a giyangkoto a manga bulawan na rk e Imelda.

Piyayag o Minister of Natural Resources a si Ernie Maceda a adn a 7-14 tons a bulawan a pasad a Pilimpinas a dimapasa sa Binondo Central Bank oman ragon a talundug a paguwitn (smuggled) sa Sabah, Malaysia. Giyangkoto a bulawan na pd ko 20 tons a pasad o 200,000 a manga pabubulawan sa entero a Pilimpinas. Inisaan e Maceda so manga pabubulawan oba so pd ko manga bulawan a pasad iran na sii miyatago ko "dikatndo a piyamankaw a bulawan e Ms. Imelda R. Marcos". Aya inismbag iran na "sii ami paguwitn sa CB. Opama a bnar a giyangkoto a di ron dikapamankawa, na banda sii oto dimanggulawla sa CB".

So pari sa San Francisco sii sa California na miyataro iyan a kiyatukawan niyan so kininduluna ko 5,000 tons a gold bullion a makakatumpas ko guberno e Marcos.

Piyakataros e Irwin Ver si Michael de Guzman ko kiyasong iyan sa Honolulu ki Macos, Imelda ago si Bongbong. Tiyawagan iran si Ernst Scheller sa Credit Suisse sii sa Zurich. Miyamangmbaal si Marcos sa duwa a authority letter. Si bo si Mike e sasanaan iyan ko kakuwaa iran ko pirak iran a ididiposito ko manga bangko sa Switzerland. Isako March 21 na da bo makuwa e Marcos so pirak iran kagiya adn a freeze order kiran o guberno a Switzerland. Si pman si Mike e tumipng on ogaid na da niyan mambo makuwa inako March 24 ago May 7. Kumiyasoy si Mike sa Pilimpinas. Miniyog skaniyan a pagugupan niyan so guberno e Cory ko kakuwaa ko tamok e Marcos sa pitaro iyan mambo ki Cory a dapat a kabayadan skaniyan ko ipagugup iyan. Aya mambo a miyugop ki Mike na si Ibrahim Dagher a mala a padagang sa Lebanon. Pitaro iran a adn a account e Marcos a aya matatago on a pirak na pamanik sa $213 ka miliyon ago adn a 11 a foundation iyan a katatalunan sa tamok a $4.5 ka biliyon ago adn a $3 ka biliyon a manga bulawan ago plata e Marcos a ididiposito ko siyaw timan a bangko. Bituwan e Mike de Guzman, Joe Almonte ago si Charlie Avila so opakatan iran sa Operation Big Bird. Ogaid na da bo mitaros so Big Bird kagiya malo pkaduwaduwaan so guberno oba iran kasanai si de Guzman.

Miyakuwa e Julie Amargo so duplicate copy o KLM cargo airway bill inako September 9, 1983 na taros a inibgay niyan sa PCGG para mipangingisa ago katukawan so kigalbk on. So kiyapakalpas o duwa a olan na piyakalangkap a CB sa news a miyamangmpd a CB sa "location swaps" para makatimu skaniyan sa pirak inako kar'rgnan a CB ko kapmbayadi niyan ko foreign exchange. Pitaro oto a CB ka an mabrg so kadaklan a taw. Piyayag iran a miyamanik sa 30 timan a pakawit a kokoma 6,081 a bareta a bulawan a inusar ko "location swaps" poon ko December 21, 1981 taman sa July 30,1986. Mataan na kadaklan (27/30) ko manga pakawit na sii miyanggulawla inako sisii sa kadatu si Marcos. Ogaid na knaba maliwanag o pira so titu a miyapasa a bareta a bulawan salakaw ron so inipakawit a bareta inako September 9, 1983. Aya miyakalangkap ko kinipakawitn ko manga bareta na so press knba a CB. Inako inisaan a CB na pitaro iyan a adn a manga inipakawit a bulawan sa pd a ingd inako si Marcos e ndadatu salakaw so manga "location swap".

Miyataro o broker a taga Australia a si T.C.B. Andrew Tan na p'pasa skaniyan sa 2,000 tons a bulawan inako da pn makaawa si Marcos ko kadatu iyan. Piyayag e Tan ko broker a so bulawan na pd ko initapok o manga Apon isako ikaduwa a mala a gira.

Piyayag o judge sa Amirika a mbukaan so manga tamok e Marcos a miyadakp a custom. Kiyakasuwan o Attorney General sa New York so pamilya e Marcos ko kiyasuguka iran ko taritib a RICO (Racketeering Influenced Corrupt Organization). Tumiyalundug on so kiyakasuwa kiran o guberno a Pilimpinas sa madakl a civil cases sii sa Amirika. Pipoonan so kapakadawat iran sa manga subpoena. Miyapamikir e Ver a pagawa skaniyan sa Amirika a muusar skaniyan sa paltik a passport. Pitaro on e Marcos a "nggiluba ka sa pd a kasorgaan (katapokan) ka". Da bo skaniyan pangrawa o pd a ingd. Da a kasunguwan niyan. Mimbaloy skaniyan a target o manga rarata e pamikiran a manga taw ka aniran mitapok ago an siran on makakuwa sa mala a pirak.

Pitaro e Marcos ko manga attorney niyan a tanto a disipatan o tlo a manga agency sa Pilimpinas-National Intelligence Security Authority (NISA), Intelligence Section of the Armed Forces of the Philippines (ISAFP) ago so National Bureau of Investigation (NBI)-so manga oppositionist a initawd sa pd a ingd ago so manga opakatan a Anti-Marcos sii ko manga embassy a Pilimpinas sa pd a ingd. So kiyausara o manga attorney ko Freedom of Information Act na miyakuwa iran so 400 a lkat a dukomento a makapopoon ko manga intelligence agency sa Amirika a mipantag ko dikanduluna o intelligence units a Amirika ago Pilimpinas. Matatago on a giyangkai a CIA, FBI ago so manga datu ko guberno a Amirika na katawan niran ago tanto a pagugupan niran so manga galbk e Ver mipantag ko intelligence.

Da bo a bisa ko kinisaparn ko dikatakora o manga Marcos ko manga kadidiyamanan a tamok iran. Si P.A.L. Vine a aya mababaloy a manager ko duwa timan a trust account e Marcos sa Standard Chartered Hongkong Trusted Ltd. na miyakamusawir ki Marcos sa tundug a inulugan niyan sa $708,000 so manga attorney e Marcos sa Washington D.C. a si Anderson, Hibey, Manheim ago si Blair.

Adn a taw a ruminipot sa NBI a miyaylay niyan so 90 timan a 75kg a manga bareta a bulawan (so isa a bareta na kokoma ka 75 kg a kapnd iyan) a itatapok ko apartment e Jonathan de la Cruz sa Quezon City a skaniyan na ugupuwai e Bongbong Marcos. Mikakarang a giyoto so 6.76 metric tons a di katoon a bulawan a minilangkap sa LA Times inako miyawna a issue iran ko March 16.

Na katii so manga pakaisa tano:

• Isako 1973 na miyakaito so gold reserves tano poon ko 1,857,000 ounces (52.75 metric tons) na mimbaloy badn a 1,057,000 ounces. Aya pitaro a CB na miyapasa so 800,000 ounces. Opama ka 30 metric tons a dikapangmbaalan a Pilimpinas a bulawan oman ragon na anda miyatago so bulawan a miyapasad sa giyangkoto a ragon?
• Poon ko 1974 taman sa 1977, na da maalin so gold reserves tano sa 1,056,000 ounces. Lagid iyan na anda miyatago so miyapasad a bulawan ko sold o pat ragon sa kokoma 120 metric tons?
• Inako 1978, so gold reserves tano na matatangkd a p'pakala oman ragon. Ipoon roo taman sa 1980 na mayto-mayto a kapakala iyan a miyamanik badn sa kokoma 1,900,000 ounces (o di na mikakarang sa 8 metric tons a kapakala iyan oman ragon). Anda mangaday miyatago so 22 metric tons oman ragon (a o pakaptimutimuon so tlo ragon na so 66 tons na da a katoonan on)?
• Isako 1981, kiyalbatan so reserves tano sa 7.1 metric tons ka pipasa a CB. Ogaid na adn a 30 metric tons a matitibaba a gupn pasad sa giyangkoto a ragon.
• Miyakala so reserves tano sa 6.1 metric tons sa miyamanik langon sa 1,866,000 ounces inako 1982. So ron so 23.9 metric tons na di katoon.
• Miyakyto so reserves tano sa 44.8 metric tons ipoon ko miyaipos a ragon a ombilanga langulangun na badn 289,000 ounces. Anda miyakaantap so gupn pasad a bulawan a 30 metric tons?
• Isako 1984 miyakala so reserves tano sa 14.1 metric tons (langon na 786,000 ounces). Anda miyatago so lamba a 15.9 metric tons?
• Isako 1985 miyakala so reserves tano sa 19.7 metric tons (langon na 1,478,000 ounces). Di katoon so lamba a 10.3 metric tons.

Miyalagoy si Marcos inako February 1986.

Ba bnar a aya rason e Marcos ko kiyapakalangkapa niyan ko kipipiyur o tutulan ko Yamashita ka an di katukawi a kiyapamankawan niyan sa CB, a so manga bareta a bulawan na piyamanunag ka adn makasayan sa lagid o andang a manga bareta a bulawan a Yamashita (angkaino ba adn a mbidaan o bago ago andang a bulawan?).

Pitaro e Marcos a skaniyan ago so manga pagtaw niyan guwani ko gira e miyakataban ki Gen. Yamashita. Aya matatago sa tutulan na si Lt. Col. Aubrey Smith Kenworthy e miyaka-surrender ki Gen. Yamashita ago da a kapapantagan a katidawa ko kiya-surrender iyan. Misosorat ko diary e Marcos a "Diya kn dimapamikir a di ako kalipatan ko tutulan tano. Scholar? Sundaro a mababaloy a pudi-pudiyan…?" Ogaid na titu a da mambo skaniyan kalipati o manga taw a sii skaniyan badn miraramig ko:

• Skaniyan so miyakadakdakl e kaso a human rights[violation]-10,000 victims
• Skaniyan e miyataro a Guiness Book of Records-a mala a tkaw sa intiro a duniya
• Skaniyan so taw a kiyadawagan sa mala a tamok a kadidiyamanan--$22 ka biliyon.

Inako inisaan o manga attorney sa Amirika ago sa Pilimpinas si Marcos ago si Imelda ko itatapok iran a tamok na inusar e Marcos so Fifth Amendment sa miyaka-197 paroman a dipinsa niyan ko ginawa niyan. Lagid e Imelda na inusar iyan angkoto a Fifth Ammendment sa miyaka-200 paroman..