PÄRATIYA KA SA DI: SO BNAR, SO MIYASOWASOWA AGO SO KIYAPAKAOKITOKIT O MIYAKALALA A PIYAN'KÄW SA TUTULAN

Piyakalangkap e Cong. Solarz so manga plano e Marcos a timoon niyan so manga loyalista niyan a manga sundaro ago ndakpn iran si Cory Aquino ka an siran makakasoy sa kadatu. Pakaluluwagn e Marcos a ginawa iran ka adn a itatapok iyan a $500 ka miliyon ko manga bangko iyan sa Switzerland ago adn a $14 ka biliyon a bulawan iyan a il'lbng sa mbarambarang a ingd sa Pilimpinas. Inako inisaan si Marcos misabap ko manga bulawan na di niyan bo ptaroon so titu. Isako paganay na aya kiyapmaani ko manga pitaro iyan na miyakuwa niyan so manga bulawan sa CB ko kiyaugupa ron o miyawna a gubernadur a CB a imanto na miyada sa duniya.. Pitaro iyan a "Pirak akn oto, ogaid na pismbay akn oto ko manga taw a siran so dimamamasa ko manga bulawan…"

Piyakalangkap e Sen. Nene Pimentel so psuwaan a CB ko "kiptindaan niyan ko manga libro niyan". Aya maana na so CB na pagusar sa double-entry accounting system, a so lapis ko Special Accounts na sii kaylay ko assets iyan oman olan-olan ko statements of condition niyan. Pitaro e Sen. Pimentel a giyangkoto a psuwaan a CB na di makaaayon ko tatarimaan a accounting principles. Kabaya e Pimentel a katukawan niyan ino piyakay e Jobo so overprinting of paper money, raks on so kiyapangmbaala ko peso bill a mlagilagid sa serial number a aya inusar ko snap election. Da gaid a matao o pira a pirak a kiyapangmbaalan. Di ptaro si Jobo ago a CB. Mipantag ko CB Charter na so gubernador a CB na skaniyan e dapat e kibr ko manga bulawan. Kapakay a pasaan niyan so manga bulawan sa apiya antonaa e arga iyan, apiya antonaa a gawii, apiya antawaa e pamasa ron, ago da a taw a pakasangka on apiya so manga congressman. Minisangka mambo si "Jobo" Fernandez ko da niyan kaawai ko kap'prisidintii niyan sa Far-East Bank a dapat a mapasa niyan so manga shares iyan non ka aya inisugo o taritib a CB. Da mapagma a inako mimbaloy skaniyan a gubernadur a CB na miyakapiya mambo a Far-East Bank.

Adn a pinikiilay e Marcos a proposal ki Komong Sumulong a bapa iyan ko kiyapakapagilaya iran. O mapakay a makabaling si Marcos ago so pamilya niyan sii sa Pilimpinas na mbgan e Marcos a guberno a Pilimpinas sa $15 ka biliyon. $5 ka biliyon ko infrastructure, ago $5 ka biliyon para makayto so otang a Pilimpinas sa pd a ingd ago $5 ka biliyon ko pamilya e Aquino ko kiyarasay iran.

Miyapanutul e Marcos ki Allen Weinstein o Center for Democracy a tuman'n niyan so kitugalin'n niyan ko manga Swiss bank account iyan a pkuwaan a guberno a Pilimpinas. Isako minilangkap a giyangkoto a pitaro iyan na da niyan bo tarimaa a oba niyan miyataro.

Inisa e Marcos ki Enzo (Zobel) a kabaya iyan a makambara skaniyan ki Enzo sa $250 ka miliyon. Pitaro e Enzo a da a kakuwaan niyan sa lagid oto a kala a pirak ogaid na inisa iyan non a andamanaya e kakabayadi ron e Marcos o makatoon skaniyan sa mala a pirak. Siyugu e Marcos so nurse iyan a si Teresita Gallego a kuwaan niyan so folder a 1 ½ inch sa kakapal a aya matatago on na manga deposit certificates o manga bulawan a mitatapok ko pitibarangan a manga bangko sa intiro a duniya-Switzerland, Monaco, Vatican, Bahamas ago pd a ingd. Katawan e Zobel a di mamankaw si Marcos sa bulawan a sii niyan paguwitn sa pd a ingd ina bo ko kiyapoon o Martial Law. Kagiya si Enzo na pilot a pd ko air force reserve na madakl a layok iyan a di ran di mapanutol a igira a p'pakalayugn niran so C-130 na adn a kirururan on a manga bulawan.

So wata o miyawna a finance secretary a si Nandeng Pedrosa na sumiyung sa Taipei a babaloyn a consultant na minituuna iyan si Robert Kerkez a skaniyan so dimikinduluna ko gold certificates o 50 metric tons a bulawan. Inimbitar a PCGG so retired colonel ago so duwa a foreigner an niran kapangingisai. Siran so maapd ko mipasa ko tanto a madakl a bareta a bulawan a pd ko piyamankaw e Marcos. Si Kerkez e isa ko duwa a foreigner. So ika duwa niyan na si Ibrahim Dagher.

Piyangni e Sen. Maceda ko manga sinador a mipangingisa iran o pira a bulawan a miyapasa ago piyamasa a CB ko sold a miyaipos a sapolo ragon, ago pira e arga a kiyapasaa iran ago kiyapamasa iran non ago manga antawaa e maapd ko kinindudulunaan non.

Miyakukum a jury sa Amirika a kakasuwan si Marcos sa $15 ka miliyon ko kiyabunuwa niyan ko duwa a manga anti-Marcos activist. Si Manglapus, ago si Psinakis, ago si Gallego ago so manga miyawna a manga oppositionist a initawd sa pd a ingd na pd ko misasapa sa giyangkoto a kiya kukuma on.

Si Joey Cuisia e miyakasambi ki Jobo Fernandez (a dinggalbk sa Far-East Bank, AIG ago Philamlife) ko kagugubernadur iyan sa CB a inisabap ko recommendation e Jobo. Inako confirmation hearing na da niyan masmbag so manga pakaisa on e Sen. Romulo ago si Sen. Saguisag mipantag ko pira so mambabara a Pilimpinas ko tlo polo a kauutangan niyan sa mala. Ago binar iyan a da katukawi o prisidinti (Cory) ago so cabinet members so kiyapakaokitokit o otang tano sa pd a ingd. Aya miyaylay ko UN study a poponduwan a guberno na giya a CB na maba-bunkrupt a talundug a da ron tarowa a NEDA ago Department of Finance ko presidinti. Ogaid na miyapakalangkap bo o manga dinggagalbk sa NEDA so masusuwa a CB kagiya di masosorot so manga impliyado ron.

Kiyatukawan pman so pd a gold deal. Binar bo o taga Great Britain a si Geoffrey Greenless a adn a p'pasadn niyan ko kapamasa niyan sa bulawan kagiya miyalk skaniyan a di skaniyan pakaliyoon a PCGG sa Pilimpinas. Inibgay niyan sa tlo lkat a memorandum a Preliminary Purchase Agreement misabap ko "1000 m/t [metric tons] taman sa 190000m/t [a bulawan]". Piyanutul iyan a giyangkoto a pasad na sii miyangulawla sii sa Manila inako inipikilala skaniyan e Margaret Tucker ko attorney a Pilipino a si Victor Santos a skaniyan e inusar a p'pasa. Miyapukaw so guberno a Pilimpinas inako man'g iran so ngaran a Margaret Tucker. Giyoto so aliyas a uusarn e Edna Camcam sa Europe a pagidaan e Fabian Ver.

Tiyangkd a Swiss Federal Tribunal (miplagid iyan so Supreme Court) so kakuwaa o PCGG ko tamok e Marcos. Languwan a bank account e Marcos ago si Imelda na di kapakay a kuwaan sa pirak. Kagiya adn a miyatimo a interest o diposito, na aya tagu o account na kokoma $356 ka miliyon.

Piyakalangkap e David Castro a dinggalbk sa PCGG a so 325 metric tons a bulawan a kokoma $3.5 ka biliyon a timbang iyan a ini-smuggle e Marcos sa liyo a Pilimpinas na miyatoon a Switzerland. Mitatanda ko manga bareta a bulawan so tatak a Central Bank of the Philippines. Giyangkoto a manga bulawan na sii initapok ko kaban a bonded warehouse a kikibrn a Union Bank sii sa J.M. Kloten airport a marani sa Zurich. So bulawan na sii matatago ko kaban a adn a numero niyan a 88-RW-RP ago aya numero o account iyan na G-72570367-d-UBS. Da makapira na miyakuwa e Castro so manga dukomento a misosorat on so serial number o manga bulawan a inibgay a minting plant o CB para ko kipakawitn a CB ko bulawan inako 1983 taman sa 1984. Giyankai a manga bareta a bulawan na knaba maapd ko official inventory a CB. Piyakiilay pn e Castro so resibo o manga bulawan a aya makapipirma on na si Tomas Rodriguez a operations manager a Tamaraw Security Agency. Giya Tamaraw na aya kirk on na si Ver. Miyataro e Ver a kiyaisaan niyan so isa ko manga pilot a miyakawit ko manga bulawan sa Switzerland inako oriyan o kiyapatay e Ninoy ko 1983.

Imanto a akad na miyaoma so mala a pakaradiyaan. Tiyangkd a Swiss Federal Tribunal inako miyapos a ragon a so guberno a Pilimpinas na kinanglan a makaayon ko European Convention on Human Rights balabaw so due process. Kinanglan pn a adn a manga lawsuit a kapangmbaalan sii ko sold o saragon. Mandaydi na miyamangmbaal so opisina a Solicitor General sa mbarambarang a kaso ki Imelda; na so guberno na inisugo iyan a dapat a masmbag e Imelda so manga inikaso ron. So kiyapakawma e Imelda sa Manila na pngguraok skaniyan a pitaro iyan a "Miyakawma ako a da a pirak akn (I come home penniless). Talundug a tumiyaros skaniyan ko suite iyan sa Philippine Plaza Hotel a aya pkibayad iyan on na $2,000 oman salongan ago miyapin skaniyan sa 60 a kuwarto para ko manga ugupuwa iyan-manga attorney a Mirikano, manga security guard a Merikano ago manga PR firms sa Amirika.

Aya miyatimu a lapis a CB na miyamanik sa P324 ka biliyon sii ko Special Accounts iyan.

Sii ko kiyambibitiyarai e Imelda ago si Bongbong ago so PCGG sa 12 ka oras na minirma siran sa isa a kapasadan (main agreement) ago duwa a sub-agreement misabap ko tamok e Marcos ago so kakukuma ron a guberno-giyangkoto a manga kapasadan na da bo tarimaa e Gunigundo ko ikalima gawii a kiyauntod iyan ko kababloy niyan a olowan a PCGG a skaniyan so tumiyalundog ki Castro.

Miyakukum a si Marcos na guilty ko kapsuguka niyan ko human rights o 10,000 ka taw a biktima niyan. Miyanggulawla oto ko aya dn mambo kiyapasad o kiyakukuma o judge a si Imee Marcos-Manotoc na guilty sa torture ago murder ko kiyapakibunuwa niyan ko studiyanti sa indingir sa Mapua a si Archimedes Trajano, a aya idad iyan na badn 21, ko kiyaisa iyan ki Imee oba "kinanglang a aya makapaguluwan (ko Kabataan Barangay) na so wata a prisidinti

P'pamanik so lapis o CB sa P561 ka biliyon. Piyangni e Cuisia a dapat a ma-restructure a CB. Inisa e Sen. Romulo a kabaya iyan a maylay so audit ko international reserves ko ragon a 1983. Da niyan bo makuwa so kupiya a giyangkoto a audit. Giyoto na "restricted".

Da gmaw si Imelda ko matatangkd a gawii ko kapirma niyan ko bago a kapasadan niyan ko PCGG. Mbarambarang a ptaroon niyan mipantag ko terms ago condition o kapasadan-lagid iyan na kabaya iyan a mapakay a p'pakasung skaniyan sa pd a ingd sa 33 a gawii an niyan mataro ko manga opisiyal a manga bangko sa Switzerland, Austria, Hong Kong ago Morocco so kitugalin'n niyan ko manga frozen funds. Aya piyur na pnayawn niyan si J.T. Calderon a siyanaan niyan ko kitugalin'n niyan ko giyangkoto a miyataro a frozen funds amay ka so order on a PCGG na mada ago ko dapn on kitugalin'n a guberno sa Manila. Inako kiyatukawan o guberno angkoto a suwaan e Imelda na langon a bitiyara iran ki Imelda na da bo mitaros ago so kabaya iyan a kapakasung iyan sa pd a ingd na miya-suspended.

Miyapakatindg o R.A. 7653 so Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP). So andang a CB na biyaloy a CB-Board of Liquidators an kapiyapiyai so kapakaandar o BSP. Aya kinuwa a BSP a otang na badn P280.8 ka biliyon ko P612 ka biliyon a otang o andang a CB.

Si George Philippe a skaniyan so attorney e Imelda sa Switzerland na pisuratan niyan sa sikrito so miyawna a attorney e Marcos sa Switzerland, a si Bruno de Preux a skaniyan pman so tumiyangan ko kadaklan ko papagmaan a account o pamiliya Marcos sa Switzerland. Piyangni e Philippe ki de Preux so manga dukomento o:

• $750,000,000 account sa United Mizrahi Bank sa Zurich;
• Pitibarangan a currency ago gold deposit sa Union Bank of Switzerland, ago sa Kloten Airport ago sa Credit Suisse;
• $356,000,000 account (a miyataro imanto a guberno a frozen ago aya kala iyan imanto na kokoma $600,000,000) a pkuwaan a PCGG.

So human rights jury na diyawagan niran so manga biktima e Marcos sa $1.2 ka biliyon sabap ko exemplary damages, ago $766.4 ka miliyon a compensatory damages ko kiyaipos o saragon; aya kiyasugatan non langon na $1.964 ka biliyon. So kiyapakalpas o duwa gawii na adn pn a $7.3 ka miliyon a inidawag ko 21 ka taw a manga Pilipino ko misisibay a lawsuit.

Tiyangkd a US Supreme Court so makukukum a $1.2 ka biliyon a indawag ko madakl a taw.

Pd ko kiya pran'ga a tantu ki Roger Roxas na miyakukum a kadawagan so Golden Buddha Corporation niyan sa $22 ka biliyon.

Miyatago ko pito lkat a pre-trial brief, na miyapakatana a PCGG ko kapangniya niyan sa Sandiganbayan so kakuwaa a PCGG ko manga kadidiyamanan a tamok e Bobby Ongpin, ago so tamok e Marcos ago si Ver, ago so manga taw a miyamangmpd sa kiyapakaandar o Binondo Central Bank (BCB) a siran so "miyamangmpd ko di ran di kapamasa sa pipira ka miliyon a US daral a ipndiposito iran ko manga bangko sa pd a ingd; maana niyan na miyakatimu siran sa mala a pirak a daral a tiyangan iran ago si Marcos, a giyuto so pirak o kadaklan a taw". Piyangni a PCGG sa korte a pakabayadn niran so miyamangmpd sa BCB (pd on si Bobby Ongpin) sa P51 ka biliyon sabap ko moral damages ko kiyaotka iran ko kadaklan ko taw. Aya maapd pn ko manga defendants na si Edna Camcam a skaniyan so kabit e Ver, ago si Vinnie James Yu a dinggalbk sa Philippine Associated Smelting and Refining Corporation (PASAR); giyangkoto a PASAR na minikinduluna ko Triad Asia Ltd sa Hong Kong, a roo inipakawit so pipira ka miliyon a daral. Barmbarang a taw sa BCB e miyakakapt ko $5 ka miliyon taman sa $8 ka miliyon oman gawii ago adn a kokoma $5 ka miliyon a miyaroran ko manga private jet odi na sii ko manga regular commercial flights a iiskortan a manga military ago oman misalak na kararaksan pn oto sa manga gold bullion. Sii ko miyawna a kiyatarimaa e Bobby Ongpin na miyataro iyan a so manga daral a da mapasa a BCB na sii pipapasa ko PASAR a skaniyan pman e mipasa ko sobra a daral ko CB. Banda mala a miyalaba ron a PASAR. Ogaid na da nggunanauwa e Bobby ino lagid oto e pkasuwasuwa ko dikapasaa ko daral. O di na banda giya so kiyapakasambiya ko kapkuwaa ko pirak (antawaa e p'pakakuwa ron?) ko bulawan ago plata side-produced o PASAR copper smelting plants? Inonta na so manga insik a miyamangmpd sa BCB na mala a miyalaba iran ko kiyapapasa iran ko daral ka aya a laba iran ko oman isa a daral na duwa ktp ago tiyangkd e Bobby Ongpin a inako da pn mada a BCB na pipira ka miliyon a piso a pkalaba ron o manga taw a p'pakaandar ron. Ogaid na pitaro iyan a da skaniyan makanggulawla sa marata a galbk. Misasapa skaniyan a so siyuwa iyan na kiyawmanan so CB foreign exchange reserves sa $400 ka miliyon na dapat a kapanalamatan skaniyan o manga Pilipino. Imanto na knaba oto mapipikir a PCGG. Inusar e Bobby Ongpin, a skaniyan so miyawna a minister sa Trade and Industry ago skaniyan so chairman o Board of Directors sa National Development Company (NDC), ago inusar e James Yu, a skaniyan so miyawna a Assistant General Manager sa NDC ago Treasurer sa Philippine Associated Smelting and Refining Corporation (PASAR), so kadatu iran ko kininduluna iran ki Ferdinand Marcos ago ki Imelda Marcos a talundug a miyakatindg siran sa joint venture iran a Triad Asia Limited a maapd ko Triad Holding Corporation. Maana niyan na dapat a pakabgay a guberno sa $500,000 a equity niyan ko Triad Asia Limited; ogaid na aya inipakawit e Bobby Ongpin ago si James Yu ko Triad Asia Limited na kokoma $10,640,000 a sii iran kinuwa a giyangkoto a pirak ko pondo a NDC ago PASAR. So Triad na aya kiyasamporna ko paganay a kiyapakatindga on na skaniyan so papagmaan a opakatan (secret societies and brotherhood). Ago aya samporna ko kiyapakatindga on na an mapakaawa sa kadatu so olowan odi na datu ko ingd. Inako 18th century ago 19th century na madakl a manga bago a sikrito a opakatan o manga insik. Ogaid na aya psuwaan iran na knaba oba ko kapakaawaa iran ko manga datu ko kadatu iran ka aya mala psuwaan iran na so kapmbinasaa iran ko madakl a taw ago so di iran dikamankawa ko manga tamok o kadaklan. Isako paganay ko 20th century taman ko kiyalooki ron na sii kumiyadn so Triads sa Hong Kong. Siran so manga opakatan o manga criminal. Lumiyangkap siran ko manga ingd a ndadarpaan o manga insik sii sa Hong Kong. Na siran e kumiyapt ko prostitution, gambling, etc. sa Hong Kong. Miyakala so manga connection iran na tantu a miyakabagr so opakatan iran ka kapakay a binasaan iran so kabaya iran a kabinasaan. P'pakala mambu so pkakuwaan iran sa pirak ka sii inisabap ko drug-trafficking, kapasa sa manga ala e arga a manga pagigimu, ago kapasa sa private softwares. Imanto na aya pd ko manga criminal activities iran na extortion, drug-handling, loan-sharking credit, ago card-fraud and video piracy. Na ya imanto disimasimaan o manga aktibista a manga investigator so kapopoonan ago kiyapakaokitokit o kiyapakaandar o Belle Resources Corporation a skaniyan so kiyadawagan ko kapakaandara niyan ko electronic gambling (Bingo!) sii sa entero a Pilimpinas ago so sndit a so pirak a inusar ko Belle Resource Corporation na so pirak a makapopoon ko kiyapakaandar o Binondo Central Bank (BCB) isako miyawna.

Pipoonan imanto e Se. Aquiliono "Nene" Pimentel a skaniyan so Chairman sa Senate Blue Ribbon Committee so investigation niyan ko $13,200,000,000 "I.Arenetta" account ago so kiyapamankawa e Marcos ko manga bulawan. Sii pn sa Switzerland na adn a pd a investigation a pipoonan a misabap ko conspiracy ago money laundering activities o manga opisyal sa Switzerland ko papagmaan e Marcos a cash and gold account iyan.

Anda miyangatatago so pirak? Mala a oras a p'pakalpas. Ba miyangaada so langon o tamok? Mala a oras a p'pakalpas.