MAGKAHAGAD KAW ATAWA DI': IN KABUNNALAN HA TAYKUD SIN PINAKAMALAGGU' PAGTAKAW HA LUGAY KA-AWN SIN HULA' PILIPINAS

Hambuuk chronology

hi Charlie Avila

Siyalin pa bahasa Sug hi S.V. Mohammad




Enero 17, 1975

Hambuuk lahasiya' sara' wayruun gyuwa ha raayat sampay miyabut in magmuparik ha EDSA in siyaynan hi Marcos adlaw ini ha lapal bang siya ma-abut na atawa di' na makapamarinta, in kawasa hirihil kan Imelda.


Marso 11, 1975

Tiya-abbit hi Marcos hi Jonsson, Kirst iban hi Curtis magad tumulak ha kappal sin president hambuuk dum. Miyadtu sila pa Corregidor. Awn upis hi Marcos ha baba' sin kappal, diya hi Ver in grupu madtu -- kira-kira katluan square feet sin bulawan in piyagbangkat daing ha lantai pa atup. Na-alimata nila sin awn panandaan Lannang in manga bulawan.


Marso 1975 - Hulyo 1976

Timulak pa Hong Kong in Highway Commisssioner hi Marcos, amun hi Baltazar Aquino, manga naka-hangpu' ha supaya kumawa' manga "komisyon" atawa kick-back halga US$4,539,786.60. Utang ini kan Marcos sin manga Jipun pagkakawa-an unu'-unu' sin Philippine Highways Ministry.


Hunyo 07, 1975

Ha sulatan-lima niya, pindahan hi Marcos in hinang niya sara' sin January 17. Piyahampat niya in bahagi' hi Imelda bilang nakura' sin committee awn kawasa bilang President.


Hulyo 02-03, 1975

Nasabbut hi Jack Anderson ha Washington Post in pag-lawag hi Marcos alta' kiyalubung sin timpu bunu dunya hikaruwa ha Sierra Madre. In bunnal niya, masuuk ini pa Teresa , Rizal -- ha sikan sin Sierra Madre. In pag-kali' timagna ha gitung sin bulan May sin tahun ini daing ha manga tugun hi Fabian Ver. Yurul nila in hambuuk patta' nagpapakita' hambuuk tunnel dakula' kira-kira 300 yards in haba', 50 siki in lakbang, iban 40 siki-taas, iban awn tunnel ha higad sin duwa duhul kira-kira 100 yards in haba'. Kiyali' ini para ha manga Jipun sin pilangagatus Milikan, Australian, iban Filipino pilisu sin bunu' amin piyag-patay ra isab iban liyubung nag-aagad iban manga alta'.


Setyembre 1976

Ha bulan ini nami in manga Marcos sin muna-muna alta' nila ha US -- hambuuk condo ha Olympic Towers ha Fifth Avenue sin New York. Pag-labay sin lima bulan, bihun nila ra isab in 3 apartments ha raig. In halga' sin biyayaran nila para ha upat miyabut US$4,000,000.00, yusal nila in kumpanya hi Antonio Floreindo amin Theaventures Limited ha Hong Kong, ha pagbi ini.


Setyembre 22, 1976

Ha adlaw ini siyaynan hi Marcos in Presidential Decree umbul 1033. Ha lawm sin sara' ini, awn 9 pagpinda ha sara' sin hula' (constitution), lamud na in kiyabubungsihan Amendment 6 amin manjari magpa-sangdan kanya mangawasa pag-ubus igun in Martial law "misan ku'nu niya kahukuman awn masangat kahalan". Naagad in pagpinda ha bulan simunu'.


Enero 01, 1977

Ha dum sin tahun bagu, awn problema hi Licaros. In kabayaan sin manga magbubus ha guwa sin hula' (foreign creditors) subay jukup in dollars iban bulawan tiyataw' (international reserves) para ha 3 atawa 4 bulan kagunahan supaya makara dagangan daing ha dugaing hula' (import requirements). Sumagawa' jukup hadja ini para ha 2 bulan. Ha adlaw ini, Tahun Bagu nakalawag hi Licaros dan kiyawa daing ha buk Alice in Wonderland. Na-awn na in ba'gu maana sin kabtangan 'international reserves'.

In hati sin awwal kabtangan ini "katantan bulawan iban dollars alta' sin Central Bank, iban sin jumlah dollars sin manga commercial banks." Ha bagu maana, wayruun liyamud in jumlah sin dollar kiyakaputan sin manga commercial banks, pasal negative na in halga' ini. Mayta'? Pasalan mataud na tuud in utang nila dollar ha guwa'.

Liyamud da isab sin Central Bank in utang niya pa foreign exchange assets. Hangkanda, hambuuk hibal sadja' sin ballpen, nalipat magtuy in halga' sin reserves, daing ha $844.7 milyun pa $1.525 bilyun, amin kira-kira halga' sin import requirements ha 4.7 bulan.


Agosto 1977

Hi Eulogio Balao, bagay hi Marcos, in nakura' sin Philippine Reparations Mission ha Japan in kimawa' sin manga 'kickbacks' didtu ha pilak yen. Yusal niya in kawasa niya bilang hambuuk diplomat ha supaya ikaguwa' daing ha hula Jipun in pilak harap pa Hong Kong. Piyagantian ini pa dollar ha Berlin and Company, hambuuk maggaganti' pilak. Nawapat man hi Balao ha August 1977, piyatindug hi Andres Genito, Jr. in Angenit Investment Corporation, iban imukab account ha Wing Lung Bank ha Hong Kong, ha supaya tumabuk sin manga kickbacks yadtu. Siyalin sin Berlin and Company in halga' HK$44,030,378.00 daing ha Hang Lung Bank madtu pa Wing Lung Bank.


Oktubre 13, 1977

Pag-ubus niya namissara ha United Nations General Assembly, namimi iban nang-maynmayn hi Imelda ha supaya laggu'un in parakala yadtu. Gimastu siya US$384,000.00 lamud na ri in halga'US$50,000.00 gallang platinum mataud yakut; halga' US$50,000.00 gallang intan; iban halga' US$58,000.00 karusang taga-intan. Ha adlaw limabay, nagbayad in private secretary hi Imelda, hi Vilma Bautista, US$18,500.00 para ha pinting bulawan sin gantung li-ug taga-intan iban emeralds; US$9,450.00 para ha singsing bulawan taga-intan da isab iban emeralds; iban US$4,800.00 para ha gantung li-ug bulawan taga-intan.


Oktubre 27, 1977

Dimihil hinda Marcos US$1,500,000.00 pa Tufts University ha Boston para ha hambuuk 'professorial chair in East Asian And Pacific Studies' ha Fletcher School of Law and Diplomacy. Nakahati mayan in manga bata iskul iban sin manga mastal, liyugus nila in iskul hisulak in dihil. Ha supaya di' maki' hi Marcos, tiyugutan na sadja siya gumastu ha manga seminars iban lectures.


Nobyembre 02, 1977

Nagbayad hi Imelda US$450,000.00 para ha gantung-liug bulawan mataud kumala' biya' sin emeralds, yakut, iban intan; US$300,000.00 para ha singsing taga-emeralds iban intan; ban US$300,000.00 para ha pinting taga-intan, yakut iban katlu-an tagsiyam (39) emeralds.


Abril 06, 1978

Dum ini, ha tiyap-tiyap dugu sin dan ha Metro Manila, nag-lasay in tiyap-tiyap dugu sin dan ha metro Manila sin raayat. Dungan-dungan nila tiyakul in manga mital, tungkang iban kaha, yu-ulak in ngan sin political party hi Ninoy Aquino: "LABAN! LABAN! LABAN!" Sumagawa', labi pa gimuwa' in pangaykit daing ha pag-sangka sin raayat. Nangdaug hi Imelda ha election. Misan matampal in pangdaug hi Ninoy, wayruun ini gimuwa' ha pag-itung sin manga boto. Malayngkan, diyaug pa siya sin hambuuk kandidato bukun bantug ha party hi Imelda.


Abril 17, 1978

Siyaynan hi Marcos ha adlaw ini in sara' 602 (Presidential Decree) uldinan in katantan magbubulawan sin subay iragang in bulawan nila pa Central Bank sadja'. Ha bulan September, yukab hi Marcos in bagu pagsususihan bulawan iba paghihinangan pilak sin Central Bank ha Quezon City.


Hunyo 1978

Timagna' sin pagsumariya hi Steve Psinakis ha tungud sin manga treasure hunts hi Marcos. Gyuwa' in undulan ha kawha-an tag-upat (24) bahagi' ha Philippine News tagnaan ha bulan ini. Gimanap in manga patta iban manga kakatas-katasan ha pagpa-kamdus sin sumariya ini. Hi Steve Psinakis in utuk ha pagpaguy sin ipag niya, hi Eugenio Lopez Jr., iban hi Sergio Osmeņa III ha tahun limabay. Miyaguy sila daing ha hambuuk kalabusu ha Manila' ampa simakat ariplanu (private) pa Hong Kong. Dayn didtu, timulak sila pa hula' Milikan ampa sila kiyarihilan political asylum.


Hulyo 1978

Daing ha hula' Russia, dimatung hi Imelda pa New York ampa nagpamimi didtu. Nagbayad siya US$193,320.00 para ha manga antiques, lamud na in US$12,000.00 para ha Ming Period lamisahan sibi'sibi'; US$24,000.00 para ha duwa Georgian mahogany Gainsborough lingkuran; US$6,240.00 para ha Sheraton double-sided lamisahan pagsusulatan; US$11,600.00 para ha George II lamisahan kahuy sibi'sibi' marble in babaw -- bini niya ini katan ha ngan sin Philippine consulate ha New York ha supaya di' na magbayad tax. Panagnaan sadja' yan.

Paglabay sin hangka-pitu, gimastu siya US$2,181,000.00 ha lawm sin hangka-adlaw! Lamud na ri in US$1,150,000.00 para ha gantung li-ug taga-yakut, intan iban emeralds daing ha Bulgari; US$330,000.00 para ha singsing taga- heart-shaped emeralds; US$78,000.00 para ha 18-carat sipit taynga taga-intan, iban US$300,000.00 para ha gantung li-ug iban pinting taga- canary intan, yakut iban emeralds. Daing ha New York, himapit hi Imelda pa Hong Kong. Hambuuk wakil sin Cartier in namayta' sin amun Filipina ini, hi Imelda, in nakatipun sin pinaka-mataud kumala' ha tahun 1978.


Agosto 1978

Ha bulan ini, daran in pagpinda ngan ha Vaduz. Pindahan in ngan sin Azio Foundation pa Veso; in Scolari pindahan pa Valamo; iban in Xandy ngiyanan Wintrop.


Nobyembre 11, 1978

Kiyawa' hi Baltazar Aquino in manga nausaha niya 10% sampai pa 15% ha pilak sin public highways. Ha adlaw ini, US$407,322.07 in siud pa account niya sin Berlin and Company.


Nobyembre 23, 1978

Awn bay bini ha 4 Capshire Drive ha Cherry Hill, New Jersey (masuuk pa Philadelphia amin piyag-iiskulan hi Bongbong ha waktu yadtu) ha supaya usalun sin manga ipatan iban sin manga jaga hi Bongbong. Wayruun piyasaran sin manga Marcos in pagbi nila lupa' tahun-tahun. Ha tahun ini iban ha sumunud, 1979, nami sila duwa alta' -- hambuuk ha 3850 Princeton Pike, Princeton. 13-acre in laggu' sin lupa' para ha anak hinda Marcos amun hi Imee ha lugay niya nag-iiskul ha Princeton. Damik yan, nami ra isab bay didtu ha Pendleton Drive ha Cherry Hill para kan Bongbong ha ngan hi Tristan Beplat, nakura' sin American Chamber of Commerce ha Pilipinas.


Pebrero 1979

Ngiyanan hi Imelda nakura' sin cabinet committee, kiyalalamuran sin katan kaupis-upisan sin parinta, ha pagpatindug sin BLISS (Bagong Lipunan Sites and Services). Natipun ha programa ini in kawasa ha pagpa-jatu ha kahalan sin pag-usaha iban parasahan sin raayat. Bahasa akuhun hi Imelda in "11 kalagihan sin manusya" ha lawm sin Human Settlements Plan, para ha tahun 1978 sampai pa tahun 2000. Pag-abut sin 1986, in taud sin Filipino miskin pa daing ha miskin gamman nalapis -- daing ha 18 milyun ha tahun 1965 pa 35 milyun. In ecological balance sin hula' miyaba': daing ha 75% kakahuyan ha manga gimba, 27% da kuman in nakapin -- in 39 milyun acres, naubus piyagpila'. Amu ini in BLISS.


Abril 1979

Ha lawm sin duwa adlaw sin bulan ini ha New York , gimastu hi Imelda US$280,000 para ha gantung li-ug hipu' sin emeralds iban intan; US$18,500 para ha bag bulawan awn hambuuk ligut utud intan (one round cut diamond); US$8,975.20 para ha 20-carat bulawan bang-sipit taga- 24 baguette diamonds; US$8,438.10 para ha 18-carat bulawan bang-sipit taga-52 tapered baguette diamonds; iban US$12,056.50 para ha 20-carat bulawan bang-sipit taga-intan.

Mayo 1979

Liyaggu sin mag-asawa Marcos in 25 tahun sin pagtiyaun nila ha hambuuk parkala himalga' US$5,000,000.00. Awn kalisa pilak yu-utung sin walu (8) kura' puti'.


Nobyembre 21, 1979

Duwa wakil sin Standard Chartered Hong Kong Trustee, Ltd. - P.A.L. Vine iban hi Lai Wai Hung in namisita pa Malakanyang. Hambuuk paljanjian in nahinang. Nagbalik hi Vine pa Manila' ha December 5, 1980, ampa nagkita' iban hi Rolando Gapud, amin nakura' manghihindu' kan Marcos ha pasalan sin pagkamput pilak, iban sin nakura hi Gapud amin hi Jose Y. Campos. Hambuuk hi Campos ha manga bagay masuuk hi Marcos. Duwa trust accounts - dollar account iban peso account -- in yukab ha Security Bank and Trust Company (SBTC). Hi Campos in magsasayn kan Marcos. In tagdapu sin duwa accounts ini amuna in trust ha Hong Kong -- in tagmustahak way na rugaing daing kanda' Marcos iban hi Imelda.

Mahuli dayn duun, awn na isab hangpu (10) accounts in yukab ha SBTC -- umbul 700,7710,7720, iban dugaing pa. Awn pa deed of trust piyagjanjian sin Standard Chartered iban Security Bank para ha tiyap-tiyap account.

In deed of trust para ha account 7730 hambuuk paljanjian sin Beneficio Investment, Inc. (Panamian Corporation) iban sin SBTC.

In account yadtu in tagdapu sin Beneficio Investment, hati' in bearer shares niya kiyakamputan sin Standard Chartered para kan Marcos iban hi Imelda. Lain daing ha accounts ha Hong Kong, awn pa isab yukab ha Switzerland: ha Credit Suisse, Bangque Paribas, Lombard Odier et Cie, Swiss Bank Corporation, Swiss Volksbank, Finanz AG, Trade Development Bank iban ha Bank Hoffman.

Nag-ukab da isab accounts ha Barclays ha London.

Amu ra isab ha Cayman Islands iban New Hebrides.

Ha US awn sila kawaluan tag-tu (83) accounts ha siyam (9) bangko, nakalamud na ri in Lloyds Bank iban California Overseas Bank ha Los Angeles, Redwood Bank ha san Francisco, iban Irving Trust, Citibank, Chase Manhattan, Chemical Bank, iban Manufacturers Hanover ha New York.

Wayruun hundung in pagbuswak sin pilak.

Dimirihil hi Lucio Tan kan Marcos P100 milyun hangka tahun. Lawng hi Gapud, nakalamud kunu' hi Tan "ha manga tau amin magpakakawa' Presidential Decrees iban tugun daing kan Marcos amin manjari mausal ha supaya makahampit sila karuwa." Simukat hi Marcos 60% sin bahagi' sin holding company hi Lucio Tan, amin Shareholdings Inc. In kumpanya ini in tagdapu sin Fortune Tobacco, Asia Brewery, Allied Bank, iban Foremost Farms.

Bang unu in kimukugdan kan Tan, amu ra isab in kimukugdan ha rugaing tindug hi Marcos biya kan Silverio sin Delta Motors. Kira-kira P10 milyun pilak in ipag-deposit tiaptiap hangka-pitu ha manga SBTC accounts ampa ipag-para pa Hong Kong, ampa na isab pa Swiss bank accounts piyagbabaya'baya'an sin manga foundations.

Bilang nakura' manghihindu' hi Marcos ha hal sin pagkamput pilak, nakakawa' hi Gapud giyatusan milyun dollar bahagi' ha mataud kumpanya -- dihil in manga katarrangan sin bahagi' wayruun biyubutangan ngan sin manga tagdapu ha supaya kilahun tagdapu in hisiyu-siyu nagdara, hati' di' makalamud in ngan hi Marcos. Biya ini siguradu in lahasiya' pagbaya'-baya' niya ha agun-agun katantan industry ha hula' -- manga bangko, insurance, mining, shipping, lana, sukal, niyug, manufacturing, construction, iban dugaing pa.




[ Previous | Homepage | Nextpage ]